Ido is voorzitter van Heerlijck Hopveld en heeft de tuinen 33 jaar geleden mede opgestart. Ido lijkt wel een wandelende encyclopedie.
Hij vertelt in dit interview over de oorsprong van Heerlijck Hopveld, de geneeskracht van kruiden, het belang van natuureducatie en de vele bijzondere groentes die op Heerlijck Hopveld verbouwd worden.
Wat is Heerlijck Hopveld, hoe zijn jullie ontstaan en wat doen jullie?
Heerlijck Hopveld is de naam van een openbare voorlichtingstuin voor ecologisch leven in Gemert.
Een landschapspark met tuinen, hooiland, bos en hagen.
‘Heerlijck’ (oude spelling) verwijst naar de vrije onafhankelijke heerlijkheid die Gemert was.
De gemeente hoort pas sinds begin 1800 bij Nederland.
Hopveld is de oeroude steeg naar het Gemertse kasteel waar voor de lokale bierbrouwerijen hop werd geteeld.
Ruim 30 jaar geleden is een groep leden van de Vereniging Ecologische Leef-en Teeltwijze (VELT) uit Gemert begonnen met gif- en kunstmest vrije groenten- en kruidenteelt aan het Hopveld.
Puur voor zichzelf en hun gezin.
Omdat het gemeentegrond betrof is toen bedongen dat het landschap eromheen door dezelfde club zou worden hersteld en onderhouden en het stuk van 3 hectare een vrij toegankelijke voorlichtingstuin zou worden.
In ruil daarvoor zou VELT de tuin kunnen pachten zonder kosten.
Het is een mooie plek geworden voor voorlichting over gifvrij telen en een oase in een gemeente met heel veel intensieve veehouderij. Gemert behoort tot de wereldtop van het aantal varkens, kippen en koeien per vierkante kilometer.
Gemiddeld 40 vrijwilligers onderhouden het gebied, samen met taakgestrafte jongeren, schooljeugd en mensen met een beperking.
Naast een vast programma met lezingen en workshops organiseert VELT-Gemert rondleidingen en workshops op verzoek, als een gezellige educatieve toeristische activiteit met vriendengroepen, familie, werkteams of campinggasten.
Dan kun je van alles leren maken. Bijvoorbeeld kruidenzalf, shampoo, thee of een maaltijd.
Altijd met veel ruiken en proeven van allerlei kruiden en bijzondere groentes.
Het doel is genieten en jezelf en je omgeving verder helpen met een thuisapotheek, gezonde voeding en een natuurlijkere leefstijl.
In de tuin worden meer dan 350 kruiden en bijzondere groentes geteeld.
Veel van de gebruiksplanten zijn wilde planten zodat die ook meer waardering krijgen.
Daarnaast groeien veel planten uit alle hoeken van de wereld die goed groeien zonder gif en kunstmest.
Wat is natuurlijk tuinieren voor jullie, hoe pakken jullie dat aan?
Het is belangrijk om de natuurlijke vijanden van plaagdieren veel plek en een jaar rond voedsel te geven.
Voorbeeld: lieveheersbeestjes eten veel luizen en overwinteren in de vele klassieke hagen onder het blad afval.
De hagen staan rondom de tuinen.
Loopkevers die veel slakkeneieren eten in de moestuinen, hebben hun uitvalsbasis in de wilde hooilandjes.
Vogels die veel rupsen eten, wonen in het bos bij de tuinen. Libellen die veel muggen en vliegen eten, leven als larf in de poelen. Enzovoorts.
Natuurlijk gunnen we ook de dieren noodgedwongen een deel van de oogst: woelmuizen eten de wortels soms op en merels de bessen.
Natuurlijk zijn daar ook trucjes voor om het tegen te gaan maar niet iedereen is daar evenveel mee bezig.
Daarnaast is overal in de groentetuinen vruchtwisseling verplicht om bodemziektes te voorkomen.
Bijvoorbeeld aardappels mogen op zijn vroegst pas na 5 jaar weer op dezelfde plek gepoot worden.
We bemesten meestal met compost. Dat maakt de planten minder slap en dus vraatgevoelig en droogtegevoelig.
Groentes en kruiden groeien wat langzamer maar hebben aanzienlijk meer geur en smaak.
Het is belangrijk op deze wijze overbemesting te vermijden en in een droge periode is er minder water nodig omdat compost heel veel neerslag in de bodem buffert.
VELT-Gemert gebruikt sterke biologische groenterassen en veel wilde planten die van zichtzelf sterk zijn.
Daarnaast wordt wereldwijd naar planten gezocht die een topprestatie leveren op de Brabantse zandgrond.
Er wordt dus ook het nodige geëxperimenteerd.
Waarom is natuureducatie belangrijk volgens jullie, en hoe werken jullie daaraan?
Het blijkt dat in de natuur zijn en met natuurlijke dingen bezig zijn zoals planten telen en voeding, voldoening geeft, rust biedt en inzicht.
Dan maakt het niet uit hoe oud je bent.
Daarom worden natuurlessen voor basisschoolkinderen georganiseerd, is de tuin een stageplek voor onderwijs, worden rondleidingen gegeven, workshops, cursussen en (interactieve) lezingen.
Er wordt ook kruidencosmetica en shampoo gemaakt met planten uit de tuin, maar ook bijvoorbeeld thee en siroop.
Dat is voor velen een eerste kennismaking met de natuurlijke wereld.
Hoe ver kom je met kruiden bij het genezen van kwalen, en in hoeverre kan je dat thuis zelf doen?
Kruiden in de tuinen van Heerlijck Hopveld zijn bedoeld om kennis te maken met de werking en uit te vinden welke voor wie goed werken in de sfeer van een thuisapotheek.
Voor chronische kwalen is begeleiding nodig van ervaren genezers en kan je niet leunen op alleen zelfmedicatie met kruiden.
Maar onderschat niet hoe eenvoudig de toepassing kan zijn van planten en hoe het in veel opzichten niet nodig is je heel afhankelijk op te stellen van reguliere medicatie.
Duizendblad voor bloedingen 
Echte guldenroede voor de nieren Hysop voor de luchtwegen Klaproos bij hoest St Janskruid voor het zenuwstelsel Vlasleeuwenbek voor de huid Wijnruit bij botbreuk Goudsbloem voor de huid
Daarnaast is een gezonde leefstijl de basis van gezondheid met voldoende ontspanning en gezonde voeding.
Je kunt de ondermijning van je gezondheid echt niet alleen compenseren met het gebruik van kruiden. Dat is dweilen met de kraan open.
Wat voor bijzondere kruiden en groentes verbouwen jullie?
In de tuinen van VELT-Gemert worden veel wilde planten geteeld als bijzondere groente of als geneeskrachtig kruid.
Kruiden als klaproos bij hoest en moerasspirea bij gewrichtspijn zijn voorbeelden van inheemse planten om te genezen.
Adderwortel als kookgroente en hondsdraf voor in de soep zijn voorbeelden van gebruik in de keuken van inheemse planten.
bergbonenkruid (soep) chrysant (groente) Oost-Indische kers (groente) 
blauwmaanzaad (op brood) griekse alant (kruidenbitter) dropplant (vis) waterpeper (vis) venkel (inmaak)
Maar we telen ook een malva crispa als alternatieve bladgroente uit China, een resistente hinnonmaki kruisbes uit Japan zonder meeldauw of knolklaverzuring uit Zuid-Amerika als een mooie aanvulling op de aardappel.
Er worden meer dan 300 soorten planten geteeld in Heerlijck Hopveld.
kaasjeskruid boomspinazie chinese bieslook kardoen malva crispa rode amarant
Jullie hebben ook een bloemenklok in de tuin. Hoe werkt dat?
De bloemenklok zijn perken langs het hoofdpad. Aan de rechterkant staan de bloemplanten in de volgorde van de tijd waarop deze opengaan.
Als eerste de morgenster en de cichorei vanaf 6 uur ‘s morgens . Als laatste de nachtkoekoeksbloem en de teunisbloem die in de schemering openen.
Aan de linkerzijde staan de bloemplanten gesorteerd op het tijdsstip dat de bloemen dichtgaan: de gewone sla en de muizentand al in de middag en de damastbloem als laatste in de schemering.
De essentie is niet dat je dan geen horloge meer nodig hebt maar dat de bezoeker leert begrijpen dat de openings- en sluitingstijden van de bloemen gebaseerd zijn op de relatie met hun klanten: de insecten.
De vroegbloeiers in de frisse ochtend hebben echt andere soorten bezoekers (hommels) dan bijvoorbeeld de laatbloeiers die veelal door nachtvlinders worden bezocht.
Vernietig je insecten dan vernietig je ook het voortbestaan van planten en omgekeerd.
De natuur is een subtiel weefsel waar je maar beperkt draden kunt uittrekken voordat het hele breiwerk uit elkaar valt.
Welke tip zouden jullie de lezer mee willen geven?
Wanneer dit artikel je inspireert, boek dan eens een rondleiding of workshop om live kennis te maken met Heerlijck Hopveld, de tuinen van VELT-Gemert.
Je maakt kennis met een andere werkelijkheid.
Dat is leuk om samen te doen; met vrienden, familie of collega’s.
Bijna alle bezoekers verlaten de tuin met inspiratie, praktische tips en opgedane rust.
